تعاریف رایج در مرغداری:
در ذیل اصطلاحات و واژه هائی که زیاد در مرغداری به کار می روند را تعریف می کنیم:
1-دما:
دما یکی از ویژگی های ماده است که میزان گرمی و سردی آن را نشان می دهد. در کشور ما اغلب واحد سیلسیوس برای اندازه گیری دما به کار میرود. اندازه گیری دما با استفاده از دماسنج انجام می شود. دماسنج جیوه ای یا دماسنج دیجیتالی، نمونه ای از وسایل اندازه گیری دما می باشند. دماسنج های دیجیتالی از کارایی و دقت بالاتری برخوردار هستند. در سالن های مرغداری، معمولا دمای 20 تا 32 درجه مورد نیاز می باشد، که این مقدار بستگی به سن و نژاد طیور دارد.
دماسنج مقدار دمای محیط مورد نظر را نشان می دهد و نه مقدار دمایی که انسان و یا حیوانات احساس می کنند. مثلا با روشن کردن پنکه در یک اتاق بسته، انسان احساس خنکی می کند، درحالیکه پنکه، هیچ اثری در تغییر دما ندارد .این احساس خنکی در نتیجه سرعت باد حاصل از چرخش پنکه به وجود می آید. همین اثر در سالن های مرغداری مشاهده می شود. یعنی در این سالن ها با روشن کردن هواکش ها، سرعت باد بر روی سر طیور به وجود می آید و پرندگان احساس خنکی می کنند، در حالیکه هواکش ها هیچ اثری بر روی مقدار دما ندارند .نتیجه آن که، دمایی که پرنده احساس می کند، پایین تر از مقدار دمای نشان داده شده در یک سالن مرغداری می باشد.
2-رطوبت نسبی :
نسبت بخار آب موجود در یک حجم معین هوا به وزن بخار آبی که می تواند در همین حجم هوا قرار گیرد، در دمای ثابت را، رطوبت نسبی می گویند. پس رطوبت نسبی برحسب % سنجیده می شود. رطوبت نسبی معیاری از خشکی هوا می باشد. در واحدهای مرغداری رطوبت بین 40-60% مورد نیاز می باشد. باید توجه داشت که مقدار رطوبت نسبی وابسته به دما می باشد. یعنی هر چه دما گرم تر باشد، مقدار رطوبت بیشتری در آن جا می شود.
مثلا اگر حجم معینی هوا که دارای دمای °C10 و رطوبت %80 باشد، را گرم کنیم، رطوبت از مقدار %80 کمتر می شود.
3-دی اکسید کربن :
انسان و حیوانات برای تنفس از اکسیژن موجود در هوا استفاده می کنند و بدن اکسیژن را سوزانده و گاز دی اکسید کربن تولید می کند. یکی دیگر از منابع تولید گاز دی اکسید کربن سوخت های فسیلی است. مثلا جت هیترهای بدون اگزوز در واحدهای مرغداری، خود یکی از منابع تولید گاز دی اکسید کربن در سالن می باشند. این گاز بی بو می باشد.
عموما گاز دی اکسید کربن کشنده نمی باشد، مگر در غلظت های بالا. اما اگر غلظت دی اکسید کربن در محیط بالا برود، باعث جلوگیری از رشد طیور می شود. غلظت گاز در محیط باید کمتر از ppm 2500 باشد.
سنسور گاز دی اکسید کربن در واحدهای مرغداری مخصوصا پرورش گوشتی در مناطق سردسیر و یا زمستان ها، فوق العاده می تواند تاثیر خوبی بر کاهش مصرف سوخت و بالا بردن راندمان تولید داشته باشد.
4-آمونیاک :
آمونیاک در سالن مرغداری از تخمیر اوره فضولات در بستر به وجود می آید. این گاز بو دار است و تراکم آن در سالن مرغداری باعث حالت تهوع و سوزش چشم کارگران گشته و به طیور نیز آسیب می رساند. میزان این گاز بر حسب قسمت در میلیون ppm سنجیده می شود. به طور معمول غلظت ppm 15 باعث ناراحتی انسان و غلظت ppm 30 باعث سوزش چشم و قرمز شدن آن می شود. غلظت ppm 100کشنده می باشد.
بهترین راه برای کاستن گاز آمونیاک در سالن مرغداری، خشک نگه داشتن بستر می باشد. هم چنین می توان از پاد آمونیاک استفاده کرد. پاد آمونیاک نوعی پودر خنثی کننده گاز آمونیاک می باشد.
5-اینلت :
پنجره هایی هستند که در سر تا سر سالن مرغداری با فاصله ای مشخصی در دو طرف دیوار سالن نصب می گردند و به عنوان ورودی هوا استفاده می شوند. عموما این پنجره ها با سیم بکسل به هم اتصال داده می شوند و در نهایت در یک موتور برقی و یا به وینچ دستی وصل می شوند. این نوع پنجره ها به شیوه رایج تهویه در مرغداری ها به خصوص پرورش مرغ گوشتی تبدیل شده است. از مزایای این پنجره ها می توان به امکان کنترل جریان هوای ورودی و نحوه گردش آن در سالن و کاهش هزینه های گرمایشی و افزایش بهره وری در مرغداری های گوشتی اشاره کرد.
6-پرده های ورودی هوا:
این پنجره ها در سر سالن مرغداری و جلوی پد کولینگ (کولرها) نصب می شوند. این پنجره ها در تهویه تونلی و برای خنک کردن گله مورد استفاده قرار می گیرند. این پنحره ها تضمین کننده حداکثر سرعت هوا در سالن میباشد. درزبندی مناسب ، باز و بسته شدن آسان با سیستم وینچ ، سبک بودن ، جهت دادن هوا به بالا از مزیت های این نوع درب ها است.
7-خنک کننده (کولر):
در فصول گرم سال برای خنک کردن گله در سالن های مرغداری از خنک کننده استفاده می کنند. خنک کننده از پوشال و یا پد سلولوزی در ابتدای سالن و یک موتور آب ساخته شده است. عملکرد آن بسیار ساده بوده و با ریزش آب بر روی پوشال، باعث خنک شدن هوای عبوری از آن می شود. امروزه بیشتر از پد استفاده می شود. وقتی فن های ته سالن روشن می شوند، هوا از خنک کننده در سر سالن عبور کرده و در سرتاسر سالن، باعث خنک شدن گله می شود. پد سلولزی در مناطق خشک می تواند تا 16 درجه سانتیگراد دمای هوا را کاهش دهد .
8-مه پاش:
برای تولید رطوبت در سالن مرغداری از مه پاش استفاده می شود. این وسیله از یک پمب آب، مخزن آب و یکسری نازل که با شیلنگ های هیدرولیک در سرتاسر سالن کشیده می شوند، کار می کند. وقتی که پمب آب روشن می شود، آب را تحت فشار قرار داده و باعث می شود که آب در خروجی نازل ها پودر شده و بیرون بیاید. این امر باعث بالا رفتن رطوبت داخل سالن می شود. در فصول سرد باید در استفاده از مه پاش دقت کرد. چون این بخار آب، سرد بوده و باعث سرما خوردگی طیور می شود. مگر اینکه مخزن آب مه پاش مجهز به المنت گرم کن باشد. در اینصورت آب داغ وارد سالن می شود و مشکلی برای گله بوجود نمی آید. یکی دیگر از مشکلات کارکرد مه پاش، چکه کردن نازلها می باشد. که باید بطور دوره ای کنترل و تمیز شوند.
9-هیتر:
جهت گرم کردن هوای سالن مرغداری از بخاری یا هیتر استفاده می کنند. هیتر انواع مختلفی دارند از قبیل: هیتر موشکی، هیتر موشکی با اگزوز و هیتر کابینتی. هیتر های موشکی عموما در سالن های پرورش مرغ گوشتی استفاده می شود. این نوع هیتر ها گاز دی اکسید کربن تولید می کنند. مرغدارانی که از این نوع هیتر ها استفاده می کنند، باید از سنسورهای دی اکسید کربن در سالن استفاده کنند. در بعضی از سالن های پرورش مرغ گوشتی از سیستم گرمایش کف استفاده می شود. که در کاهش مصرف سوخت تاثیر زیادی دارند. البته کنترل این سیستم، نیاز به سنسور های خاصی که در مسیر لوله های آب قرار می گیرند، نیاز دارند.
10-روشنایی:
کنترل روشنائی یکی از مسائلی است که مرغداران با آن سر و کار دارند. در پرورش مرغ گوشتی عموما زمان بندی روشنایی مهم می باشد و طبق سن و نژاد طیور در ساعات مشخصی از شبانه روز، باید سالن را خاموش کرد. در اینگونه مرغداری ها عموما از لامپ های کم مصرف استفاده می شود. در پرورش مرغ مادر و تخم گذار، علاوه بر زمان بندی، میزان روشنائی هم باید کنترل شود. این کار توسط لامپ های رشته ای و دستگاهی بنام دیمر انجام می شود.
11-دانخوری:
برنامه غذائی و جیره نویسی یکی از اصول مهم پرورش می باشد. در پرورش مرغ، غذای طیور طبق نژاد، سن و سلامت گله انجام می پذیرد. برای توزین دان و غذا نیاز به دستگاههای اندازه گیری خاصی می باشد. به سنسور اندازه گیری وزن لودسل می گویند. معمولا این سنسور در زیر سیلو و یا هاپر نصب می شود. برای قرائت وزن و بارگیری(کنترل دریچه یا موتورها) نیاز به دستگاهی به نام کنترلر وزن می باشد. علاوه بر دستگاههای اندازه گیری، مسیر و تعداد انتقال دان ها هم طبق اصول خاصی انجام می پذیرد.
12-تهویه:
منظور از تهویه، خروج گازهای مضر در سالن و یا گاهی اوقات خنک کردن طیور در سالن مرغداری می باشد. در ایران از هواکش های مکنده برای تهویه استفاده می کنند. دو نوع هواکش معمولا در سالن مرغداری نصب می شود. هواکش های عرضی برای تهویه حداقلی و هواکش های طولی برای تهویه تونلی. تهویه حداقلی برای خروج گاز از سالن و ورود هوای تمیز به سالن استفاده می شود. عموما در مناطق سردسیر و یا در شب های زمستان و هنگام جوجه ریزی استفاده می شوند. هر وقت این تهویه ها کار می کنند، دریچه های اینلت همزمان برای ورود هوا باز می شوند. فن های تهویه تونلی معمولا برای تهویه بیشتر و خنک کردن سالن مرغداری بکار می روند. برای خنک کردن طیور، این فن ها روشن می شوند و برای ورود هوا پرد های ورودی هوا در سر سالن باز می شوند و هوا با سرعت از ته سالن خارج می شود.
13-فشار منفی:
وقتی که هواکش ها در سالن مرغداری روشن می شوند، هوای داخل سالن را خارج می کنند و افت فشار هوا در سالن ایجاد می شود. به این افت فشار، فشار منفی می گویند. یکی از واحد های سنجش فشار پاسکال می باشد. معمولا در سالن مرغداری فشار منفی بین -20 ~ -30Pa مورد نیاز می باشد. اگر فشار منفی زیاد شود هواکش ها دیگر نمی توانند هوا را خارج کنند و راندمان آنها پائین می آید. و هوا را بخوبی تخلیه نمی کنند. در این هنگام باید دریچه های ورودی هوا را باز کرد تا به فشار مطلوب برسیم. اگر فشار منفی در سالن کم شود باید دریچه ها را ببندیم تا به فشار مطلوب برسیم. اگر فشار کم تر از حد مطلوب شود، سرعت باد در سالن بوجود نمی آید.
